„Griaß Di God“ ist nicht immer und nicht überall ein gerne gehörter Gruß. Immer wieder mal ecken wir Waidler mit unserem Dialekt bei den Nicht-Dialekt-Sprechern an. Die einen finden’s sympathisch, die andern finden’s furchtbar, weil’s nix versteh’n. Dabei soll laut Studien der Dialekt doch schlau machen. Dessen Benutzung trainiert die Auffassungsgabe und das abstrakte Denken, heißt es. Und Kinder, die häufig Mundart verwenden, sollen gar eine größere Sprachkompetenz entwickeln – und weniger Rechtschreibfehler machen.
Doch viele Eltern und auch viele Lehrer fordern immer wieder, dass in der Schule Hochdeutsch gesprochen wird. Schließlich wird es später an der Uni und im Beruf auch so erwartet. Hog’n-Praktikantin Magdalena Resch hat mit Hog’n-Redakteur Stephan Hörhammer darüber diskutiert, wie viel Bairisch in der heutigen Zeit bei welchen Gelegenheiten angebracht ist…
„Boarisch red’n mocht doch glei vui symphatischer“
Resch: Herrgott, jetzt regt’s mi aber scho auf! Jede Woch werd i mindestens oamoe draaf ag’sprocha, dass i Boarisch redt. Des deaf ma doch ruhig hören, dass i aus’m Woid komm! Des mocht oam doch glei vui sympathischer, wenn ma Dialekt spricht. Oder ebba net?
Hörhammer: Reg Di desweg’n ned aaf, Reschin. Sicher deaf ma hean, dass’d aus’m Woid kimmst. Aber wenn i woanders bin, dann pass‘ i mi doch an, damit mi aa jeda versteht. Des ghead doch dazua und verlangt da Reschbekt dem andan gegenüber, dem Nicht-Muttersprachler, voschdehst. Einfach a wengal a Miah geb’n… I mecht ja aa, dass i an jed’n voschdeh. Es is hoit a so, dass ma in Deitschland leb’n und do hoid Deitsch gschbrocha wiad – und ned Boarisch. Dahoam kannst eh red’n, wias’d mogst… Außa de Groußkopfadn vo da CSU foid’s ei, dass ma des iatz aa nimma deaf…
Resch: Owa Boarisch is doch koa andere Sprache, des is aa Deitsch. Des is halt a Dialekt! Und freille: Man bemüht se ja eh. Owa dass ma des heat, dass i koa rein’s Hochdeitsch red, des is aa klar. I bin hoid a Bayerin vo Gebuat und Gemüt. Von am Zuagroasten aus Italien verlangt ma ja aa ned, dass er’s versteckt, wo er herkimmt und wo seine sprachlich’n Wurzeln lieg’n – und sich am besten noch schama soe dafia. Und hamma moe ehrle: Es waad doch aa traurig, wenn des Bairische aussterb’n daad, weil olle jetzt Hochdeitsch red’n. Selbst bei uns beherrsch’n mittlerweile aa scho vui junge Leid den boarischen Dialekt nimmer. Woast Stephan: Es is doch a so, dass ma se iwa sei Sprach identifiziert. I moa, a so, wias’d redst, des ghead doch aa iagendwie zu Dir und Deiner Persönlichkeit mit dazua. Du druckst mit da Sprach aus, wer du bist – und man woas glei, wo derjenige herkimmt und mit wem ma’s z’doan hod. Oda segst Du des iatzt ebba anders?
„Es waad traurig, wenn des Bairische aussterb’n daad“
Hörhammer: Jo, des seg i scha anders! Wei Identiät hin oder her, in deara globalisierten Welt, in dea mia heid leb’n, do zeijd de Identiät nimmer so veij. De ganze Welt is a Dorf, in dem ja eigentlich jeda nua na Englisch red. Iwaoi gibt’s desselbe zum Kaffa und iwaoi red’n de Leid so, dass‘ a se mitnand verständigen kinnan. Da kannst Du iatzt ned kemma und Boarisch red’n, des koa Mensch versteht! Verstecken musst ja dei Heimat ned – und schämen brauchst Di scha goa ned dafia. Owa wenn ma öfters moi Hochdeitsch red, dann wird des aa owei besser. Des is a reine Übungssache. Desweg’n waad des goa ned so verkehrt, wenn de in da Schui zum Beispiel mit de Kinder scho öfters Schriftdeitsch red’n daaradn. Dann würden’s des aa gleich vo gloa aaf lerna – und se danoch a bissal leichta doa, wenn’s dann amoi weggengan vo dahoam. An in da Uni und aa im Beruf muasst ja schbeeda aa Hochdeitsch red’n.
Resch: Also mit meine Kinna red i owa aa ned Hochdeitsch. Is mit Dia frühers dahoam Schriftsprach gred woan? Siagst as! Und studiert und a Oawat host aa. Des is wos anders, dass ma se bemüht und se a bissl zamreißt unter Leid, de oan ned voschdängand. Owa vorm Spiegel stoen und üben, des geht echt zu weit. Es is ja bekannt, dass Dialektsprecher sogoa gewisse Vorteile ham. De ham a größere Sprachkompetenz – schließlich müssn’s den Wechsel zwisch’n de zwoa Sprachebenen beherrsch’n – und mochan wenga Rechtschreibfehler. Des soe ma doch unsane Kinder ned nehma. I mog mei Hoamat einfach! Und wenn i ned so red’n ka, wia i des g’lernt hob, dann fühl i mi glei goa nimmer wia Dahoam. Do geht wos ob. Und desweg’n soen de Kinder ja eanan Dialekt sprecha, damid eana aa des Stickl Hoamat bleibt. Vor allem, wenn’s dann moi weggehn.
Hörhammer: Und genau dees kann eahna schbeeda im Beruf oder im Studium scho zum Verhängnis wean. Do waad’s doch echt schod drum, wenn’s desweg’n wenga Chancen hätt’n. Host ned Du seijwa gsogt, dass Di dei Professor drom an da Uni in Rengschbuag scha öfters moi draaf hing’wiesen hod, mehra Hochdeitsch zum red’n? Dea Mann kennt se aus, er war schließlich lang g’nua aaf da hehan Schui…
„A bisserl Toleranz auf beiden Seiten – des schodt net“
Resch: Ja, er hod’s gsogt. Und des ärgert mi aa wirkle! Denn dass ma an da Uni als „dümmer“ ei’gschatzt wird oder de erbrachten Leistungen schlechter bewertet werd’n, nur weil ma anders spricht, dann is‘ des scho ungerecht. Woaßt, mit meine Freind in Rengschbuag, de noch da Schrift red’n, war des ganz einfach: Do hod ma se gegenseitig in Bezug aufs Sprecha toleriert – und so halt aa a bisserl geg’nseitig sich angepasst. I hab mehr Hochdeitsch gred, dafia ham de andan aa moi a bissal Bairisch vadrong kinna. So soe’s doch sa!
Kabarettistin Monika Gruber erklärt, wie einfach Bairisch ist.
Hörhammer: I denk ned, dass ma als „dümmer“ ei’gschatzt wiad, nur weil ma Dialekt redt. Owa es muass hoid ned owei und iwaoi sa. Wia Du scha richte g’sogt host: Man bemüht se, dass ma mehr Hochdeitsch redt – und aaf da andan Seit’n soll’s dann owa aa ned so schlimm sa, wenn oam doch moi wieder a boarischs Woat aussarutscht…. einfach aa desweg’n, wei ma des deitsche Wort dazua manchmae grad ned kennt…
Resch: Schau her, Stephan, do sog’st as soewa! Manchmoe kennt ma des Wort hoid nur im Dialekt. Manche Wörter gibts aa nua im Dialekt. Es is scho so, dass boarische Ausdrücke wos Herrlichs hand. Alloa desweng scho, weil du Dinge vui effektiver und auf’n Punkt gebrachter ausdrucka kannst. Aaf Hochdeitsch zum Beispiel sogst: „Ja, da hast Du vollkommen Recht damit, dass Du Dir mein Auto ausgeliehen hast“ – und mia song hoed einfach „Bassd scha!“ Vaschdehst. Do kennt se jeda aus und woas, dass des a ehrlich gmoante, unverfälschte und voa allem authentische Aussag‘ is. Und schäna ahean duad sa se freille aa na. Ned so obg’hackt und hoat wia’r im Hochdeitschn. „God sei Dang“ is ja glei veij weicher und wohlklingender als „Gott sei Dank“. Oder „Dangschä“ anstatt „Dankeschön“.
Hörhammer: Da gib i Dia scha recht. Owa i hab aa scha vo veij Leid ghead, dass se Bairisch scho aa hi und do a wengal unhöflich, a bissei ruppig ahead. Wennst am Disch ebban frogst, ob a Dia des Broud herg’langa kannd, dann sog’st ja im im Boarischn meistens nur ebbs wia: „Mogst ma Du moe as Broud gem, ha?“. Do hängt koana a „bitte“ dra. Mia versteh’n des, owa fia Aussenstehende is sowas hoid scha a bisserl rüpelhaft. Host mi, Reschin?!
Und wos sog’nd iatz d’Leid dazua?
Resch: Ja, kann eh sa, Heahamma. D’Hauptsach is ja ee, dass mia uns untaranand verstehn, oder?
Feststeht: Es gibt genügend Argumente dafür, Bairisch zu sprechen – und dagegen. Allerdings ist es durchaus nachvollziehbar, dass wir Bayern von vielen Nicht-Bayern falsch oder eben gar nicht verstanden werden. Wie Ihr sehen könnt, bietet unser geliebter Dialekt genug Diskussionsstoff….
Was meint Ihr? Wie viel Bairisch darf man sprechen? Ab wann ist es zu viel des Guten? Und haben Dialektsprecher wirklich Nachteile in Schule, an Universitäten oder im Beruf? Wir sind gespannt und freuen uns auf Eure Meinungen in unserer Kommentarleiste.
Wenn man beides beherrscht – spricht nix dagegen, einmal so und einmal zu sprechen.
ABER:
Wenn ich öfters durch die weite Welt spaziere und höre, wie eigentlich dialektsprechende Eltern (!!!) mit ihren Kindern trotzdem hochdeutsch – und zwar NUR Hochdeutsch – daherpreißeln, dann stellt es mir die Haare auf.
Ich hatte letztens Besuch von bekannten Freunden, mit denen ich im Woid aufgewachsen bin. Sie haben mittlerweile ein 7-jähriges Mädchen, das auch dabei war. Alle leben sie noch hier in der Region, ganz abseits.
Ich war so lieb und hab dem lieben Mädchen einen „Opfe“ angeboten. Ganz verdutzt hat es mich angeschaut und gesagt „DAS HEISST APFEL“.
Ich hätte dem lieben Mädchen am liebsten „HOD DEI MEI“ auf die Stirn geschrieben. Haben wir Bayern denn gar keinen Stolz mehr, dass wir trotz Dialekt stets die PISA-Studien anführen und das erfolgreichste wirtschaftlichste Land innerhalb der Bundesrepublik sind? Müssen wir unserem Nachwuchs wirklich die dialektfreie Inkompezenz antun oder bleiben wir doch lieber die kompetenten Hinterwäldler, die den Rest Deutschlands beispiellos hinter sich lassen?
Ich wurde ausschließlich im Dialekt erzogen und hatte im Deutsch-Abi eine 1.
Meine Oma habe ich mit 7 Jahren sogar als Preißin beschimpft, wenn sie wieder mal ins Hochdeutsche gewechselt hat, weil sie gedacht hat, ich verstehe die altbayerischen Begriffe nicht.
Nachdenkliche Grüße